مطالعۀ نقش مایۀ بته جقه در فرش ایران

نقش بته جقه نقش مایه ای است که در هنر فرش ایران دورۀ اسلامی به کار گرفته شده است. سابقۀ استفاده از این نقش در هنر ایران همواره مورد بحث بوده است. گروهی این نقش را نقش مایه ای ایرانی می دانند که از تزیینات پیش از اسلام متولد شده است، مانند درخت سرو یا نقش بال حیوانات دورۀ ساسانی. در مقابل، گروه دیگر آن را نقش مایه ای می دانند که به واسطۀ شال های کشمیری هند به هنر ایران وارد شده است. نقش بته جقه از نقوش بسیار موردتوجه در میان بافندگان محسوب می شود. در اغلب شهرهای ایران نقش بته جقه، فرش ها و گلیم ها را تزیین نموده است. این نقش بیش از هر منطقه ای در دست باف های عشایری فارس، مانند فرش های بولوردی و قشقایی به کار رفته است. اما در نقاط دیگر مانند بیجار و همدان و در میان عشایر ترکمن و کردهای مناطق غربی ایران نیز رواج و مقبولیت دارد. در رابطه با نقش بته جقه بیش از هفتاد دستۀ طبقه بندی شده گزارش شده است؛ در حالی که تنها از نزدیک به بیست گروه با نام گذاری دقیق در منابع گوناگون نام برده شده است. با توجه به گستردگی و تنوع انواع مختلف در هر گروه، گستردگی انواع نقش مایۀ بته جقه بالغ بر ده ها نمونۀ متنوع می شود. کاربرد نقش مایۀ بته جقه نه تنها به عنوان نقش تزیینی، بلکه به عنوان پایه ای در شکل گیری برخی نقشه ها نیز بوده است.